Lý giải khoa học về 5 hiện tượng có thể bạn thấy hằng ngày

(Dân Việt) Ánh hào quang khi chiều tà, vệt trắng trên bầu trời, bia tạo ra bọt, tiếng kêu răng rắc ở khớp xương hay cảm giác nhột khi cù lét là những hiện tượng thường thấy.

Ánh hào quang ở đường chân trời khi Mặt trời mọc/lặn

Khi Mặt Trời đang mọc hoặc lặn, bầu trời có thể trở nên rất đẹp mắt với ánh hào quang phát ra từ phía chân trời. Ánh hào quang phát ra với màu cam, vàng xen kẽ sắc xanh của mây tạo nên một khung cảnh vô cùng mộng mơ. Theo giới khoa học, hiện tượng này không quá hiếm gặp và cũng không có gì huyền bí, có thể lý giải trên cơ sở khoa học.

 

Ánh hào quang có thể nhìn thấy bằng mắt thường khi Mặt trời lặn.

Đối với hiện tượng xảy ra lúc hoàng hôn, các cột/tia sáng xuất hiện ở chân trời phía Tây gọi là Crepuscular rays (tạm dịch là tia sáng Mặt trời lúc chạng vạng hay còn gọi là sunrays, god rays, solar rays); còn khi các cột/tia sáng xuất hiện ở chân trời Đông thì được gọi là Anti-crepuscular rays (tạm dịch là tia sáng Mặt trời ngược).

Crepuscular rays xảy ra khi tia sáng Mặt trời đi xuyên qua khoảng trống giữa các đám mây (đặc biệt là mây tầng tích), giữa các vật thể khác (như đỉnh núi) hoặc bị che khuất bởi vật thể nào đó. Khi này, những vùng trời được chiếu sáng sẽ xen kẽ giữa các vùng tối hơn (vùng tối do bóng của các đám mây/đỉnh núi hay vật thể khác tạo thành).

Tương tự như Crespucular rays, nhưng Anti-crespuscular rays xuất hiện theo hướng ngược với Mặt trời trên bầu trời. Các tia sáng Mặt trời ngược này thường kém sáng hơn các tia sáng Mặt trời lúc chạng vạng, vì nó có cường độ yếu hơn và đã bị tán xạ gần hết trong khí quyển khi di chuyển từ chân trời này dọc qua chân trời phía đối diện.

Ngoài ra, khí quyển có chứa các hạt bụi lơ lửng (airbone dust) hay mù (haze), hạt nước (water droplet), phân tử (molecule) và aerosol (sol khí) khiến ánh sáng Mặt trời trong khu vực được chiếu sáng bị tán xạ tới mắt người quan sát, tạo nên sự tương phản giữa vùng tối và vùng sáng trên bầu trời.

Vệt khói trắng trên hành trình của máy bay

Nếu bạn vô tình quan sát một chiếc máy bay đang di chuyển trên bầu trời, có thể bạn sẽ nhìn thấy những vệt khói màu trắng xóa kéo dài trên nền trời. Thực tế, vệt trắng này không phải là khí thải của động cơ máy bay như khói ô tô hay xe máy mà nhiều người vẫn lầm tưởng.

 

Vệt khói trắng nơi máy bay vừa bay qua.

Các vệt trắng này chỉ xuất hiện khi máy bay bay ở một độ cao nhất định (từ khoảng 10.000m trở lên). Khi bay ở độ cao nhất định, động cơ của máy bay sẽ kết hợp cùng không khí lạnh trên cao, nơi có nhiệt độ và áp suất hơi nước rất thấp (nhiệt độ có thể xuống dưới -50 độ C).

Sự chênh lệch nhiệt độ này sẽ làm cho hơi nước trong khí thải của động cơ ngưng tụ và đóng băng, khi máy bay di chuyển sẽ tạo thành vệt mây trắng uốn lượn kéo dài. Tùy thuộc máy bay đang bay ở độ cao bao nhiêu, cũng như nhiệt độ và độ ẩm của bầu khí quyển mà những vệt trắng này có độ dày, rộng và thời gian tồn tại khác nhau.

Bia tạo bọt khi gõ vào nắp chai hoặc rót ra ly

Ngay sau khi gõ vào miệng chai bia hoặc rót bia ra ly sẽ tạo áp lực sóng và chuyển động phía trong. Áp lực chuyển động xuống rồi dội ngược lên trên. Quá trình vận động này làm sản sinh các bong bóng chứa CO₂. Các bong bóng "mẹ" hình thành từ quá trình sủi bọt bị vỡ thành những bong bóng "con". Các bong bóng "con" này nhỏ hơn nhưng giãn nở nhanh hơn gấp 10 lần tạo ra hiện tượng sủi bọt.

 

Bia có bọt.

Cũng liên quan đến tính chất của bia, để đảm bảo một sản phẩm có chất lượng tốt khi đến tay người dùng, việc kiểm soát lưu lượng oxy trong chai trở nên rất quan trọng. Khi tiếp xúc với oxy, bia sẽ bị oxy hoá, khiến hương vị trở nên loãng, không được tươi ngon như mong đợi.

Để khắc phục điều này, các hãng bia như Carlsberg đã phát minh ra nắp chai ZerO 2, được thiết kế với lớp lót mang công nghệ scavenger hấp thụ oxy giúp loại bỏ khí oxy tích trữ ở khoảng không giữa nắp chai và bia. Qua đó, quá trình oxy hoá được giảm thiểu, giúp lưu giữ hương vị bia tươi lâu hơn, hiệu quả đến 15% so với những nắp chai truyền thống.

Tiếng kêu "răng rắc" ở khớp xương

 

Khớp ngón tay.

Tiếng răng rắc bạn nghe thấy là khí được giải phóng ở giữa các khoảng trống trong khớp, chẳng hạn trong khớp ngón tay. Hiện tượng này không không đáng lo ngại trừ khi tiếng răng rắc đi kèm với triệu chứng đau hoặc sưng. Song nhiều nhà khoa học cũng khuyên không nên có thói quen bẻ khớp ngón tay.

Kim Stearns, bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình tại Bệnh viện Lutheran ở Ohio (Mỹ) từng cho biết, khi bạn ngồi hoặc nằm lâu, chất lỏng trong khớp không di chuyển. Bạn càng hoạt động nhiều, các khớp xương của bạn càng tự bôi trơn. Vì vậy mà các bác sĩ khuyên nên đứng dậy thư giãn sau mỗi nửa tiếng ngồi lì một chỗ.

Mỗi người có cảm giác nhột khác nhau khi bị cù lét

Bạn đã từng bị người khác cù? Bạn thấy nhột và cười phá lên. Dân gian gọi đó là người có "máu buồn". Thế nhưng bạn chỉ nhột khi người khác cù mình, còn bản thân cù thì không có phản ứng gì hay một số người có "máu buồn" ít, người lại có nhiều. Nhà thần kinh học David J. Linden, giáo sư tại Đại học Johns Hopkins School of Medicine đã giải mã tại sao như vậy.

 

Cù lét gây nhột, nhưng không phải ai cũng như ai.

Khi bị nhột, phản ứng của bạn ra sao? Hầu hết đó là phản ứng tự nhiên co rúm mình lại, cười sằng sặc. Phản ứng này cho thấy tính chất di truyền của hiện tượng này được một vùng trong trung tâm thần kinh não điều khiển. Nhột là một phản xạ tự nhiên của con người, đánh dấu sự tiến hóa trong lịch sử. Máu buồn là một phản xạ phòng thủ chống lại cuộc tấn công từ bên ngoài. Chỉ cần một con côn trùng nhỏ bò lên da là ta sẽ có cảm giác về sự hiện diện của chúng. Đặc biệt là ở những vùng cực kỳ nhạy cảm, nơi có nhiều dây thần kinh tập trung.

Não có 2 cơ chế khác nhau đối với 2 loại cù là người khác cù và tự mình cù. Cù chỉ gây cười khi bất ngờ, không biết trước điểm sẽ bị kích thích. Nếu có sự chuẩn bị trước, nghĩa là não đã biết, thậm chí chỉ huy việc cù ở đâu, vào lúc nào thì không còn bất ngờ nữa. Lúc đó, cù hoàn toàn không tác dụng. Đó chính là lý do tại sao bạn tự cù mà không thấy buồn cười.

Tiến sĩ Linden cho biết thêm, không có dấu hiệu cho thấy có máu buồn là do di truyền mà bởi hoàn cảnh từ bên ngoài. Nhột còn liên quan đến tâm trạng, lúc vui dễ nhột hơn lúc buồn. Khi đang xem một tiết mục hài, xung quanh đầy ắp tiếng cười thì chỉ khẽ cù cũng làm bạn cười lăn cười lộn. Ngược lại, nếu phải đứng trước họng súng hay đang gặp chuyện buồn bã thì dù con sâu có chui vào lỗ tai, con muỗi có bay vào lỗ mũi thì người ta cũng chẳng có cảm giác gì.